Wijzigingen sancties in Opvangwet
De Wet van 6 juli 2016 tot wijziging van de wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde categorieën vreemdelingen (Opvangwet) is in werking getreden op 15 augustus 2016. In dit bericht geven we een overzicht van de belangrijkste wijzigingen in de Opvangwet.
Nieuwe sancties
Artikel 45 Opvangwet geeft een exhaustieve lijst weer van sancties die kunnen opgelegd worden aan asielzoekers die in de opvang verblijven. Deze sancties kunnen opgelegd worden wanneer de bewoners een ernstige overtreding begaan van de voorschriften en werkingsregels van de opvangstructuur. Twee nieuwe sancties werden toegevoegd:
- de dagvergoeding van asielzoekers kan gedeeltelijk en/of tijdelijk worden ingetrokken
- asielzoekers kunnen definitief worden uitgesloten van materiële hulp in een opvangstructuur
Vermindering dagvergoeding
Deze nieuwe sanctie voorziet dat de dagvergoeding voor asielzoekers (zakgeld), waarvan het bedrag wordt vastgesteld door het KB van 1 april 2007, door de centrumverantwoordelijke tijdelijk, gedeeltelijk of geheel kan worden verminderd. De dagvergoeding kan ingehouden worden voor een maximumtermijn van vier weken. Hiertegen kan een beroep tot herziening worden ingesteld overeenkomstig artikel 47 Opvangwet.
Definitieve uitsluiting materiële hulp
Deze nieuwe sanctie voorziet dat asielzoekers definitief kunnen worden uitgesloten van het recht op opvang bij:
- een zeer ernstige inbreuk op het huishoudelijk reglement dat het personeel of de andere bewoners van de opvangstructuur in gevaar brengt of
- een zeer ernstige inbreuk op het huishoudelijk reglement die duidelijke risico’s inhoudt voor de veiligheid of de naleving van de openbare orde in de opvangstructuur
Voorwaarde is wel dat deze sanctie wordt toegepast als laatste redmiddel. De definitieve uitsluiting kan enkel worden opgelegd nadat een tijdelijke uitsluiting van één maand geen oplossing kon bieden. Hierop bestaat één uitzondering:
- bij ernstige gevallen van fysiek of seksueel geweld kan de sanctie onmiddellijk worden opgelegd.
De wet geeft niet aan welke gewelddaden als ‘ernstig’ kunnen beschouwd worden. De memorie van toelichting verduidelijkt dat dit zal beoordeeld worden door de centrumverantwoordelijke na een ‘gedetailleerd onderzoek’ waarbij de asielzoeker vooraf wordt gehoord. De beslissing van de centrumverantwoordelijke moet gemotiveerd worden en overgemaakt worden aan de directeur-generaal van Fedasil die de sanctie kan bevestigen, opheffen of verminderen. Dit moet gebeuren binnen een termijn van drie dagen. Een uitgesloten asielzoeker kan wel nog beroep doen op medische begeleiding.
Om te voldoen aan het principe van menselijke waardigheid neergeschreven in artikel 20, lid 5 van de Opvangrichtlijn voorziet artikel 45 van de Opvangwet in een extra waarborg. De uitgesloten asielzoeker kan na het opleggen van de sanctie een verzoek tot herziening instellen bij Fedasil. Fedasil kan een vermindering of opheffing van de sanctie toestaan wanneer de asielzoeker aantoont dat hij geen toegang meer heeft tot alternatieve oplossingen. Daarbij doelt men op voorzieningen voor daklozen die zijn menselijke levensstandaard kunnen verzekeren. Fedasil neemt een gemotiveerde beslissing binnen een termijn van 5 dagen.
Binnenkort volgt er een nieuwe instructie van Fedasil die de meer precieze modaliteiten voor de toepassing van deze nieuwe sancties zal beschrijven.
Kritische bemerkingen van de Raad van State
De Raad van State (RvS) maakt enkele kanttekeningen bij de mogelijkheid tot definitieve uitsluiting. Zo vindt de RvS dat er onvoldoende waarborgen zijn ingebouwd om het principe van menselijke waardigheid te respecteren zoals vastgelegd in artikel 20, lid 5 Opvangrichtlijn. Het recht op medische begeleiding en het overhandigen van een lijst met daklozenverenigingen is volgens de RvS onvoldoende.
Opmerking van Vluchtelingenwerk Vlaanderen
De nieuwe sanctie over de definitieve uitsluiting van de materiële hulp voorzien in artikel 45 van de Opvangwet lijkt in strijd met de Opvangrichtlijn. Immers, artikel 20, leden 1 tot 3, van de Opvangrichtlijn geeft een exhaustieve lijst van redenen waarom materiële opvangvoorzieningen kunnen worden beperkt of ingetrokken. Het vierde lid van dat artikel bepaalt dat de lidstaten sancties kunnen vaststellen op ernstige inbreuken op de regels met betrekking tot de opvangcentra en op ernstige vormen van geweld. Dit artikel spreekt echter niet over de mogelijkheid om een asielzoeker uit te sluiten van de opvang als een vorm van sanctie. Deze wetswijziging voorziet dus in een extra reden tot uitsluiting van de opvang, die niet wordt voorzien in de Opvangrichtlijn.